Highlight:
- Giám đốc Ban Á châu của HRW Elaine Pearson nói các vi phạm tại Việt Nam cho thấy những hứa hẹn của Việt Nam về nhân quyền đối với Liên minh Âu châu hay các quốc gia khác đều vô giá trị.
- Tại thời điểm này, có ít nhất 166 tù nhân chính trị đang bị giam giữ tại Việt Nam và 17 người trong các trại tạm giam vì vi phạm các điều 109, 117 và 331.
- Năm 2019, Việt Nam đã không chấp nhận một khuyến nghị và chấp nhận 2 khuyến nghị thay đổi vi phạm nhân quyền nhưng đã không thực hiện các cam kết.
HRW cho hay Hội đồng Nhân quyền LHQ sẽ bắt đầu kiểm tra UPR lần thứ tư đối với Việt Nam vào đầu năm 2024 tại Geneva. Tổ chức này cho hay “Hồ sơ nhân quyền của Việt Nam đã xấu đi nhiều kể từ đợt kiểm định UPR lần trước vào tháng 1/2019.”
Giám đốc Ban Á châu của HRW Elaine Pearson nói các vi phạm tại Việt Nam cho thấy những hứa hẹn của Việt Nam về nhân quyền đối với Liên minh Âu châu hay các quốc gia khác đều vô giá trị.
Các nhà tài trợ và đối tác thương mại quốc tế cần có phản ứng cứng rắn hơn với việc chính quyền Việt Nam đàn áp có hệ thống các quyền tự do dân sự và chính trị, chứ không phải sẵn sàng ngó lơ để phát triển các lợi ích được coi là chiến lược. Họ cần phải nhận thấy rằng thúc đẩy nhân quyền ở Việt Nam chính là phục vụ cho lợi ích chiến lược của chính mình.Elaine Pearson
HRW nhận xét Việt Nam là thành viên của Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) và các hiệp ước nhân quyền quốc tế căn bản khác. Tuy nhiên, luật pháp, chính sách và cách làm của chính quyền Việt Nam đã vi phạm một cách có hệ thống các quyền của người dân Việt Nam.
Trong phúc trình gởi Liên Hiệp Quốc hôm 3/10, HRW nhận xét các trường hợp vi phạm nhân quyền tại Việt Nam bao gồm hình sự hóa quyền tự do ngôn luận, hiệp hội và tôn giáo, tố tụng không công bằng đối với các bị can, bị cáo hình sự, và đàn áp quyền tự do thực hành tôn giáo.
Trong từng trường hợp vi phạm, HRW đưa ra các khuyến nghị mà Việt Nam cần chấp nhận và thay đổi để tình hình nhân quyền tại Việt Nam phù hợp với những gì đất nước này đã cam kết trong Công ước Nhân quyền Liên Hiệp Quốc.
Kết quả các khuyến nghị lần kiểm tra UPR năm 2019
HRW cho hay trong đợt kiểm tra lần ba của Uỷ ban Nhân quyền LHQ tháng 1/2019, Việt Nam đã không chấp thuận một khuyến nghị nào yêu cầu sửa đổi các điều luật vi phạm nhân quyền liên quan tới “an ninh quốc gia” như điều 109, 117 và 331 của bộ luật hình sự.
Từ năm 2019 đến năm 2023, Việt Nam đã truy tố ít nhất là 139 người dựa theo các điều luật nói trên vì họ đã lên tiếng phản đối sự bất công, phê phán chính quyền hay ủng hộ các nhà hoạt động thân hữu.
Trong số những người đang bị giam giữ tại Việt Nam theo các điều luật này có các nhà hoạt động vì tự do báo chí như Phạm Đoan Trang, Phạm Chí Dũng, Nguyễn Tường Thụy, Phạm Chí Thành, Phạm Văn Điệp và Nguyễn Lân Thắng.
Tòa án tại Hà Tĩnh ngày 27/11 đã kết án bảy năm tù một blogger vì tội phổ biến “tuyên truyền” chống nhà nước, bao gồm các bài viết ủng hộ các cuộc biểu tình phản đối một công ty Đài Loan chịu trách nhiệm về vụ rò rỉ chất độc hại. Nguyễn Văn Hòa, 22 tuổi, một nhà hoạt động môi trường, bị buộc tội kích động biểu tình chống lại chính quyền thông qua tài khoản Facebook của mình, chủ yếu sau vụ rò rỉ chất độc năm 2016 tại một nhà máy thép do Formosa của Đài Loan vận hành. Source: AFP / VIETNAM NEWS AGENCY/AFP via Getty Images
Tuy nhiên HRW cho rằng Việt Nam đã không làm gì để hoàn thành cam kết nói trên. Các nghi can chính trị vẫn bị đối xử không công bằng và bị giam giữ hàng tháng trời không được tiếp xúc với luật sư hay gia đình tới thăm.
Và HRW theo dõi thấy rằng từ năm 2019 đến năm 2023, Việt Nam đã tổ chức các “phiên tòa lưu động” ở ít nhất 55 tỉnh – tương đương 95% tổng số tỉnh trong cả nước và năm thành phố lớn là Hà Nội, Hải Phòng, Cần Thơ, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Năm 2022, riêng tỉnh Thái Nguyên đã mở 105 “phiên tòa lưu động” tại các không gian công cộng. Trong chín tháng đầu năm 2023, tỉnh Nghệ An đã mở 51 “phiên tòa lưu động” nơi công cộng.
Công an đứng gác trước Tòa án Nhân dân Sài Gòn vào ngày 20/1/2010. Tòa án kết án một nhóm bất đồng chính kiến lên tới 16 năm tù vì âm mưu lật đổ chế độ cộng sản trong một vụ án gây quan ngại toàn cầu. Sau phiên tòa kéo dài một ngày, luật sư nhân quyền Lê Công Định, 41 tuổi, chuyên gia máy tính và blogger được đào tạo tại Pháp Nguyễn Tiến Trung, 26 tuổi, doanh nhân Trần Huỳnh Duy Thức, 43 tuổi và Lê Thăng Long, 42 tuổi, bị kết tội “hoạt động nhằm mục đích nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”. Source: AFP / AFP/AFP via Getty Images
Tuy nhiên, một lần nữa, HRW cho rằng Việt Nam đã không thực hiện các cam kết mà mình đã chấp nhận thay đổi.
Từ giữa năm 2019 đến năm 2023, tín đồ của những nhóm tôn giáo độc lập ở Việt Nam, đặc biệt tại vùng Tây Nguyên, đã bị sách nhiễu, đe dọa, buộc từ bỏ đạo, đấu tố nơi đông người, thẩm vấn theo kiểu dọa dẫm, hành hung thân thể, và tùy tiện bắt giữ, câu lưu và truy tố, theo lời HRW.
Các khuyến nghị về nhân quyền mà Việt Nam cần sửa đổi gấp
Trong phúc trình vừa gởi LHQ, HRW chỉ ra ba lĩnh vực mà Việt Nam vi phạm và đề ra các khuyến nghị cần sửa đổi.
Khuyến nghị thay đổi việc Hình sự hóa Quyền tự do Biểu đạt, Lập hội và Tôn giáo:
- Hủy bỏ các điều luật 109, 117 và 331 của bộ luật hình sự có tính chất vi phạm nghiêm trọng các quyền cơ bản của con người về tự do biểu đạt và lập hội.
- Hủy bỏ bản án và ngay lập tức phóng thích tất cả các nhà hoạt động nhân quyền đang bị giam giữ vì đã thực hành các quyền tự do biểu đạt, lập hội, nhóm họp ôn hòa và các quyền dân sự và chính trị khác của họ. Trong số những người đang bị cầm tù có: Trần Huỳnh Duy Thức, Phạm Đoan Trang, Lê Đình Lượng, Phạm Chí Dũng, Nguyễn Tường Thụy, Phạm Chí Thành, Cấn Thị Thêu, Đinh Văn Hải, Lê Trọng Hùng và Hoàng Đức Bình.
Khuyến nghị thay đổi sự tố tụng không công bằng đối với các bị can, bị cáo hình sự:
- Hủy bỏ điều 74 và điều 173 của Bộ luật Tố tụng Hình sự và cho phép tất cả mọi người bị bắt giữ vì tình nghi phạm bất cứ tội danh nào, kể cả tội về an ninh quốc gia, được tiếp xúc ngay lập tức và thường xuyên với nguồn trợ giúp pháp lý ngay khi bị bắt và trong suốt thời gian tạm giam trước khi xét xử.
- Ngay lập tức chấm dứt hình thức tổ chức phiên tòa “xét xử lưu động.”
- Sửa đổi Bộ luật Tố tụng Hình sự để cho phép mọi bị can được tiếp xúc riêng tư với luật sư mà không bị can thiệp, với thời lượng và tần suất theo yêu cầu của luật sư và thân chủ, và tôn trọng tính bảo mật giữa luật sư-thân chủ.
Khuyến nghị sửa đổi việc đàn áp hoặc đè nén quyền tự do thực hành tôn giáo:
- Hủy bỏ, hoặc sửa đổi triệt để, Luật Tôn giáo và Tín ngưỡng để cho phép tất cả các tổ chức tôn giáo độc lập được tự do tiến hành các hoạt động tôn giáo và tự quản lý. Các cơ sở thờ tự, dòng tu không muốn gia nhập một trong các tổ chức tôn giáo chính thức được công nhận, với ban trị sự do chính quyền phê chuẩn, phải được cho phép hoạt động độc lập.
- Chấm dứt mọi hình thức sách nhiễu, ép buộc từ bỏ tín ngưỡng, bắt bớ, truy tố, bỏ tù và ngược đãi người dân vì họ thực thi quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng và theo các tôn giáo bên ngoài hệ thống chính quyền quản lý.
- Hủy bỏ mọi cáo buộc và ngay lập tức phóng thích tất cả những người đang bị giam giữ vì đã ôn hòa thực hành quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng.
