Trong chương trình đầu năm mới Quý Mão 2023, mời quý vị cùng Hồng Vân điểm lại một số nội dung tiêu biểu trong gần 50 chương trình của Cùng giữ tiếng Việt trong năm qua.
Mời quý vị gặp lại thầy giáo tiếng Việt Jacky Tran và nữ luật sư Tú Lê, hai bạn trẻ thế hệ người Việt thứ 2 ở Úc với những chia sẻ đầy cảm hứng của họ.
Khi mới đến làm việc ở trường Bonny Rigg, một trường phổ thông trung học ở Tây nam Sydney với hơn 1600 học sinh và một nửa trong số đó là học sinh gốc Việt, Jacky đã nhận thấy là mặc dù sinh ra ở Úc nhưng các em có tiếp xúc tiếng Việt trong gia đình nhiều nên khả năng nói, nghe và hiểu tiếng Việt của các em rất tốt. Thầy giáo trẻ mới tốt nghiệp ngành tiếng Anh và Lịch sử đã suy nghĩ và quyết định chuyển sang dạy tiếng Việt.
Jacky Tran: Em đã nghĩ là tại sao mình không nắm bắt cơ hội này để lan tỏa cảm hứng ngôn ngữ và văn hóa Việt nam, sao mình để cho những học sinh này đi học các ngôn ngữ, văn hóa của nước khác, mặc dù nó cũng tốt, nhưng cái quan trọng đối với em cũng như với những học sinh này vẫn phải là ngôn ngữ mẹ đẻ, văn hóa của ông bà, cha mẹ mình, mình nên giữ cái đó và mình khai thác và phát triển thêm ở trường.
Lúc nhỏ ba mẹ thường xuyên nhắc nhở em giữ tiếng Việt, em nghĩ là đó là một lời khuyên đúng đắn và bây giờ em nhận ra là quá tốt, mình quá may mắn là đã nghe lời khuyên của ba mẹ.
Tú Lê: Theo Tú, khi sinh sống ở nước ngoài, trẻ em sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều của văn hóa Tây phương nên bố mẹ có vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng cho con ý thức về cội nguồn và bản sắc văn hóa Việt trong mình. Ba mẹ Tú vẫn dạy “cái răng cái tóc là góc con người”, Tú là người Việt, nếu nhìn vào gương sẽ thấy “cái tóc mình đen, cái mũi mình tẹt hơn, mình không giống những người có sắc tộc khác”. Vì vậy Tú luôn tự hào mình là người Việt nam, 1 góc của mình là người Việt.
Cùng giữ tiếng Việt cũng chia sẻ với quý vị những kiến thức, những nét đẹp của ngôn ngữ Việt cũng như cách dạy tiếng Việt để con thích thú với việc học tiếng Việt. Dạy tiếng Việt cho con không nhất thiết đòi hỏi luôn ngồi vào bàn học nghiêm túc, dạy con tiếng Việt có thể được lồng ghép vào các sinh hoạt hàng ngày với con, khi ông bà bố mẹ cùng con làm việc nhà, trên đường đến trường, trên đường đi chơi, qua các câu đố vui, những bài vè, giúp con học tiếng Việt một cách tự nhiên, đầy hứng thú.
Truyện cổ tích là một trong những chìa khóa đưa các em đến với văn hóa Việt và học tiếng Việt một cách hứng thú. Cùng giữ tiếng Việt năm qua cũng có cuộc phỏng vấn với nhà giáo Ngữ văn Bùi Thanh Thủy để tìm hiểu về các giá trị được chuyển tải qua các câu chuyện cổ tích mà ông bà, bố mẹ có thể giới thiệu cho các con.
Nhà giáo Bùi Thanh Thủy: Truyện cổ tích là một thế giới thần tiên kì ảo vô cùng hấp dẫn trẻ em. Nó gợi mở sự tưởng tượng cả một chân trời mê đắm với những công chúa, hoàng tử, Thần, Phật, Bụt, Tiên và những biến hoá kì diệu khôn cùng. Nhưng đúng như Vân nói, trong nhiều truyện cổ tích còn chứa đựng những thông điệp sâu sắc hay những bài học về cuộc sống mà cha ông ta muốn nhắn gửi cho những thế hệ sau. Chẳng hạn truyền thuyết Lạc Long Quân và Âu Cơ không chỉ là một truyền thuyết kì ảo về nguồn gốc người Việt, mà ẩn sau nó còn là một thông điệp về sự đoàn kết dân tộc nữa. Theo truyền thuyết thì tất cả các dân tộc Việt Nam đều được sinh ra từ một cái bọc trong bụng mẹ Âu Cơ, đều là anh em ruột thịt. Hai tiếng “đồng bào” nói lên cội nguồn dân tộc ta. “Đồng” là cùng, “bào” là cái bọc. Đồng bào có nghĩa là cùng trong một bọc …, có lẽ vì thế mà chúng ta không có mâu thuẫn sắc tộc. Truyện cổ tích của người Khơ mú cũng có ý nghĩa tương tự. Đó là truyện Sự tích quả bầu mẹ (hay Sự tích quả bầu Tiên). Người mẹ sinh ra một quả bầu và mỗi hạt bầu nở thành một con người, mỗi người ấy thuộc về một dân tộc. Người Khơ mú, người Tày, người Nùng hay người Kinh…đều được sinh ra từ một người mẹ, là anh em ruột thịt với nhau. Nếu có điều kiện Vân hãy đọc cho các bé cả hai truyện này và cho các bé so sánh nhé.
Trong năm qua, Cùng giữ tiếng Việt còn có sự tiếp sức tuyệt vời của trường Yêu tiếng Việt do Tiến sĩ Nguyễn Thế Dương và cô giáo Ngữ văn Hoàng Thu Thủy phụ trách. Các chương trình Cùng giữ tiếng Việt của thầy Dương và cô Thủy cùng với sự tham gia vô cùng dễ thương của các bạn học sinh trường Yêu tiếng Việt chắc chắn đã đem đến cho quý vị những giây phút thư giãn và bổ ích, tạo cảm hứng cho các gia đình giúp con học tiếng Việt qua những hoạt động thường ngày.
Ngoài ra, đúng như tiêu đề của chương trình là Cùng giữ tiếng Việt, việc gìn giữ tiếng mẹ đẻ khi sinh sống ở nước ngoài đòi hỏi nỗ lực tổng hợp của mỗi thành viên trong gia đình, của cộng đồng, xã hội, các thầy cô, … chương trình của chúng tôi cũng đã giới thiệu với quý vị những nhân tố góp phần giúp các bậc cha mẹ giữ tiếng Việt cho con, những thầy cô giáo hết mình với công cuộc dạy cái chữ cho các em nhỏ gốc Việt ở nước ngoài, những nhà văn, nhà thơ, tác giả của các cuốn sách, truyện tiếng Việt tạo cảm hứng cho các em thích đọc tiếng Việt. Đó cũng là những người ông, người bà, với tâm nguyện giúp cháu biết đọc, viết tiếng Việt để khi không có điều kiện ở bên cháu thì cháu có thể tự trau dồi tiếng Việt qua việc đọc sách.
Cô Thu Thủy: Những việc mà vợ chồng mình thường xuyên làm cho cháu Bủm là những việc hết sức đơn giản mà ai cũng có thể làm được nhưng đòi hỏi sự kiên trì và liên tục.
Thứ nhất là thường xuyên trao đổi với cháu bằng tiếng Việt. 100% thời lượng nói chuyện và giao tiếp với cháu trong 3 năm đầu là tiếng Việt. Đọc thơ cho cháu nghe bằng các cao độ trầm bổng khác nhau từ khi cháu mới 6 tháng tuổi … Tôi đã thật vui mừng khi thấy cháu tỏ ra thích thú với những bài thơ lục bát mà có những từ cuối là những từ có thanh bằng đọc giọng trầm khi cháu mới 8 tháng tuổi…
Thứ hai là cho cháu nghe những bản nhạc hay như nhạc Trịnh, dân ca ba miền, hát ru… Khi sinh nhật cháu một tuổi, bàn với mẹ cháu mua cho cháu một cây đàn phím và một cái trống bé xíu để hướng dẫn cháu tự bật nhạc nghe và nhún nhảy theo điệu nhạc của những bài đơn giản như múa sạp Tây Bắc, dạy cháu gõ trống theo bài trống cơm … Có lẽ cũng vì thế mà sau này khi hơn 4 tuổi cháu đã có thể tự hát say sưa bài "Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui" hay bài "Thương ca tiếng Việt"…
Thứ 3 là cho cháu làm quen với chữ cái và chữ số ngay từ lúc 1 tuổi. Cách làm rất đơn giản. Tôi đã mua rất nhiều chữ cái bằng nhựa và dùng những chữ đó để cháu xếp thành những chữ hàng ngày thường dùng. Khi cháu lớn hơn một chút thì mua cho cháu loại bảng có nam châm để cháu chỉ việc dính chữ lên bảng hoặc thay đổi chữ theo những từ thích hợp như một trò chơi. Ngoài ra tôi thường cùng cháu chơi và nhân cách hoá… gọi những con chữ đồ chơi đó là các bạn nên cháu rất thân với các con chữ.
Tôi đã khuyên mẹ cháu nên dán tất cả bảng chữ cái tiếng Việt lên xung quanh những vị trí gần chỗ cháu thường ngồi ăn hoặc chơi để cháu có thể tự nhớ những con chữ đó một cách tự nhiên….
Thế là từ đó đi đâu cháu cũng phát hiện ra các con chữ và con số trên tất cả các cửa hàng, tất cả các ngôi nhà trên các đường phố … Cuối cùng thì cháu đã có thể đọc ngay các từ tiếng Việt mà không cần phải đánh vần từ lúc hai tuổi rưỡi. Kể ra thì nhiều nhưng tóm tắt lại một nguyên tắc đơn giản là đừng bắt trẻ con học mà hãy biến tất cả những việc học đó thành trò chơi.
Đó là cô Thu Thủy, bà ngoại của cậu bé Bủm, mà chúng ta đã được thưởng thức tiếng hát tiếng đàn của em trên SBS trong năm qua. Đó còn là nữ nhà thơ Mai Quyên, giám đốc Lionbooks chị Chiều Xuân, thầy giáo Nguyễn Hữu Quyền, cô giáo Hà Trang, và biết bao những con người khác, những con người bình dị mà theo Vân đã làm nên những kỳ tích đáng nể. Nhờ những tâm huyết và nỗ lực đáng quý của họ, tiếng Việt của con em chúng ta được chắp cánh bay cao, cùng với niềm tự hào về bản sắc Việt trong mình và cả về về năng lực song ngữ. Thời lượng chương trình có hạn không cho phép tổng kết hết các khách mời tuyệt vời của Cùng giữ tiếng Việt trong năm qua nhưng quý vị có thể nghe và đọc lại về họ trên banner Cùng giữ tiếng Việt của SBS Việt ngữ.
Chúng ta vừa cùng nhau điểm lại Năm qua đã làm gì với Cùng giữ tiếng Việt. Thế còn quý vị? Năm qua quý vị đã làm gì? Hi vọng là Cùng giữ tiếng Việt đã đem đến một chút cảm hứng cho việc giữ tiếng Việt cho các gia đình người Việt ở nước ngoài, để cộng đồng người Việt của chúng ta, dù có ở châu Úc, châu Mỹ, châu Âu, châu Á, hay bất kỳ châu lục nào trên thế giới thì luôn giữ bản sắc Việt, tự hào về bản sắc đó và cùng làm cho cộng đồng của chúng ta lớn mạnh qua việc giữ tiếng Việt, văn hóa Việt.
Đầu năm mới, chúng ta cũng muốn nghĩ xem năm nay ta sẽ làm gì? Một điều ý nghĩa mà chúng ta có thể làm cho người thân, con cháu của chúng ta là nói tiếng Việt với các con, dạy con cháu tiếng Việt qua việc đọc truyện sách mỗi tối, qua các sinh hoạt hàng ngày. Xin cảm ơn quý vị đã luôn ủng hộ chương trình trong năm qua. Cám ơn quý vị đã theo dõi chương trình và hẹn gặp lại quý vị vào số tiếp theo của Cùng giữ tiếng Việt.
